Natuurschoon Nietap Leek en Omgeving

Nieuws

Er is regelmatig wat te doen in het bos en binnen onze vereniging. Onderstaande 'archief' geeft een compleet overzicht van al deze activiteiten en de informatie die op de website gestaan heeft.

Regelmatig bereiken ons vragen over de essentaksterfte en de gevolgen voor ons bos. Hoe zit het nou precies??

Essentaksterfte wordt veroorzaakt door een uit Azië afkomstige schimmel met de naam Hymenoscyphus fraxineus, het vals essenvlieskelkje. Deze invasieve exoot is nauw verwant aan het inheemse Essenvlieskelkje (Hymenoscyphus albidus), een schimmelsoort die op afgevallen bladstelen van de es leeft. Het vals essenvlieskelkje infecteert de bomen via het blad. De schimmel groeit via de bladsteel de twijgen in waar ook de bast en het cambium worden aangetast. Dit leidt tot verstoring van de sapstroom wat zichtbaar wordt door verdord blad in de kroon van de boom en afsterving van twijgen, takken en zelfs delen van de kroon. Kenmerkend zijn ook de langgerekte afgestorven plekken in de bast rondom de aanzet van geïnfecteerde twijgen en de karakteristieke bruinverkleuring van afgestorven twijgen.

Er zijn gelukkig essensoorten die minder gevoelig zijn voor de ziekte en daarom adviseren onderzoekers van Wageningen Universiteit terughoudendheid bij het kappen en snoeien van essen die zijn aangetast door essentaksterfte. Je kan dan even aanzien hoe de ziekte zich ontwikkeld. Vooral oudere bomen kunnen vaak nog meerdere jaren overleven als ze zijn aangetast, en soms zelfs deels weer herstellen. Als een zieke es geen direct gevaar oplevert, is het daarom vaak beter om de boom met rust te laten en af te wachten of hij in staat is uitbreiding van de ziekte zelf te stoppen. De afgestorven takken van zieke essen zullen echter vroeg of laat naar beneden vallen, wat gevaar op kan leveren voor wandelaars en andere passanten. Ook zullen er meestal steeds meer takken afsterven zodat het verwijderen van dood hout dweilen met de kraan open is. Om die reden worden zieke essen naast paden en wegen bij een boomveiligheidscontrole meestal toch aangemerkt om te kappen.

In ons bos staan er vooral veel essen langs de Zwarte Ryth, bij de Hertenweide, in het 'essenbosje' tussen de waterlossing en het fietspad (vlak bij de afslag naar 'De Flint') en langs de Toutenburgsingel. Verder nog enkele langs het fietspad. Deze gewone/inheemse es (Fraxinus excelsior) is helaas erg gevoelig voor de ziekte. De sterk verzwakte essen waarvan takken of de gehele stam op paden kunnen vallen zijn bij de in 2018 uitgevoerde boomveiligheidscontrole aangemerkt voor de rooilijst. Bij de rondjes door het bos met de bomengroep en de Bosgroep heeft het bestuur besloten om ongeveer 150 van deze essen te laten vellen. Er zijn ongeveer drie exemplaren gevonden die niet of nauwelijks door de ziekte zijn aangetast. Of deze echt voldoende resistent zijn om de ziekte te weerstaan moet nog blijken...

Ziekteverloop

De ervaring van de afgelopen jaren leert dat de aantasting van de essen in de grond net zo verloopt als in de kruin van de bomen. Net als de kleinste takken en twijgjes sterven ook de dunste wortels het eerste af. Dit proces gaat door tot ook de dikkere wortels helemaal tot een soort pulp vergaan zijn. De boom staat dan nog op een paar wortelstompen omhoog, en blijkt bij het minste of geringste om te kunnen vallen. Er zit dan nauwelijks meer een kluit aan de bomen. In Natuurschoon zagen we om deze reden de zieke essen binnen valbereik van bijvoorbeeld het fietspad preventief weg. Veel van de omgevallen essen ruimen we ook op, voor ze als een onontwarbare mikado over elkaar heen liggen.

Essenbosje

In het Essenbosje staan (telling 2022) nog zo'n 175 aangetaste essen. Elk jaar vallen er een stuk of 15 spontaan om. Specifiek voor dit bosje heeft het bestuur daarom begin 2022 besloten om dit bosje in ieder geval beheerbaar en veilig toegankelijk te houden. Onze vrijwillige zagers zorgen daartoe, na het ontstaan van een potentieel risico (hangende bomen, dode bomen naast het fietspad), voor het zo spoedig mogelijk opheffen van dit risico door velling, onderuit lieren en/of platzagen van deze bomen. Omdat er ten alle tijde een veilig en werkbaar terrein moet blijven is het "opstapelen" van meerdere gevelde bomen/stammen (het ontstaan van mikado’s) in dit bosje niet wenselijk. Daar waar dit soort situaties ontstaan worden gevelde stammen verzaagd en platgelegd of afgevoerd. Er zal in ieder geval een ruime hoeveelheid dood hout in het bos achterblijven. Dit aantal is voorlopig gesteld op minimaal de helft van alle omgevallen of gevelde essen. Daarmee zorgen we in snel tempo voor meer dood hout in het bos, wat sowieso goed is voor allerlei planten, dieren, paddenstoelen en bacteriën. Met deze maatregelen kopen we tijd om een plan voor het beheer en/of het aanplanten van nieuwe bomen en struiken in dit bosje te maken, zonder dat er ondertussen een onontwarbare chaos ontstaat.

Onderzoek

In Nederland wordt al enkele jaren onderzoek gedaan naar essentaksterfte. Men probeert onder andere om uit een groot aantal weinig vatbare bomen een resistente variant van de inheemse es te kweken. In de zomer van 2017 is er daarom een oproep gedaan om nog gezonde essen in zwaar aangetaste gebieden te melden op essentaksterfte.nu. Materiaal van die essen wordt gebruikt om deze bomen te vermeerderen en om te onderzoeken waarom die nauwelijks last hebben van de schimmel. Zo zijn al 74 essen die mogelijk resistent zijn tegen essentaksterfte vermeerderd voor nader onderzoek.

Wij hebben de nog gezonde bomen in ons bos aangemeld voor het onderzoek naar de essentaksterfte. Uiteindelijk wil men op basis van 200 weinig vatbare bomen een resistente variant van de inheemse es kweken met een hoge genetische diversiteit. Wij hopen dat één van onze essen daar bij kan zitten. In ons bos zullen heel veel essen gekapt worden, maar zou het niet mooi zijn als genen uit ons bos kunnen helpen om de soort te redden?!

Nuttige info over de stand van zaken rondom de ontwikkeling en bestrijding van de essentaksterfte is te vinden op

Uit grondige inspectie van het bos blijkt er niet genoeg op te ruimen om met z'n allen aan de slag te gaan! Goed nieuws dus! Er is de afgelopen weken al veel opgeruimd en ook de kinderen van De Flint hebben heel goed werk gedaan in hun milieu themaweek! Aanstaande zaterdag 24 maart is de landelijke Opschoondag. Wij organiseren dan de NatuurSCHOONdag. Die dag is er voor iedereen die mee wil helpen de gelegenheid om eens lekker de handen uit de mouwen te steken in Natuurschoon bos. Vanaf half negen tot ongeveer twaalf uur/half één willen we met zoveel mogelijk vrijwilligers een grote opruimactie houden om het bos weer klaar te maken voor het voorjaar. We willen zo veel mogelijk rommel opruimen die bij de gebruikelijke zwerfvuil wandelingetjes blijft liggen, dus naast plastic, glas, papier ook andere troep als stenen, paaltjes, planken, prikkeldraad, etc... Ook zullen alle informatieborden en bankjes weer lekker schoon gemaakt worden. Aanmelden via

Op vrijdag 23 maart organiseren de kunstenaars die werken aan de entrees van allemans-goed Terheijl een dag in het veld. Zij gaan, bij voorkeur samen met u, op zoek naar de zand-gronden.

De hoofdlijn van allemansgoed Terheijl is te herleiden tot de uitzonderlijke geologische kenmerken. Op weinig plekken in Nederland komen zo dicht op elkaar zoveel verschillende bodemsoorten voor; potkleischollen, dekzandwelvingen- en koppen, smeltwaterdallen en keileemruggen wisselen elkaar af. Tijdens deze veldtocht gaan we op een aantal nauwkeurig bepaalde ijkpunten bodemmonsters nemen van verschillende zandsoorten. Ieder bodemmonster wordt voorzien van een merkteken. De materialen en inzichten die we middels deze en andere veldtochten vergaren worden ingezet voor het ontwikkelen van kunstwerken bij de entrees. Iedereen die niet bang is voor vuile handen en voeten en mogelijk wat regen, is van harte uitgenodigd.

Lees meer: Veldtocht Zand

Op vrijdag 16 maart organiseren de kunstenaars die werken aan de entrees van allemans-goed Terheijl een dag in het veld. Zij gaan, graag samen met u, op zoek naar potklei!

De hoofdlijn van allemansgoed Terheijl is te herleiden tot de uitzonderlijke geologische kenmerken. Deze zijn nog altijd te herkennen aan de bijzondere bodem en de gevarieerde flora. Bijzonder is vooral ook de aanwezigheid van potklei in het gebied. Deze en andere ‘bodem-schatten’ hebben door de eeuwen heen geleid tot een grote diversiteit in cultureel gebruik van de grond.

We gaan met de grondboor en schep onder de arm op stap, op zoek naar die potklei. Op een aantal nauwkeurig bepaalde ijkpunten nemen we bodemmonsters. Ieder monster wordt voor-zien van een merkteken. Eenmaal terug bij het verzamelpunt, hebben de deelnemers de mogelijkheid om een handafdruk van klei te maken. Deze handafdrukken worden gedroogd en later gestookt. De materialen en inzichten die we middels deze en andere veldtochten vergaren, worden ingezet bij het ontwikkelen van kunstwerken voor de entrees. Iedereen die niet bang is voor vuile handen en voeten en mogelijk wat regen is van harte uitgenodigd.

Lees meer: Veldtocht Potklei

Deze arme berk met een lange lengtescheur en holtes is achtereenvolgens als bijzonder aangemerkt (rood/wit lint en blauwe stip), maar ook gevaarlijk (oude rode en nieuwe geel/groene stip) en zal dus geveld worden (oranje ring).Regelmatig bereiken ons vragen over de verschillende stippen en strepen op de bomen in het bos. Hoe zit het nou??

Als eerste zijn er bomen gemerkt met rood/wit lint. Dit zijn de bomen die in het kader van de Flora en Faunawet extra aandacht behoeven omdat ze gaten, holtes en/of nesten bevatten. Het kan zijn dat er niets aan de hand is, maar dat weet je pas na een nadere inspectie. De eerste markering was met de lintjes, maar omdat de lintjes door onbegrip van de bomen werden getrokken, zijn deze bomen vervolgens met een blauwe stip op de stamvoet gemerkt. Dat kostte dus dubbel werk... De blauwe verf wordt in de bosbouwwereld gebruikt om toekomstbomen aan te geven, bomen waar bij werkzaamheden voorzichtig omheen gewerkt moet worden. Vuistregel: blauw = bijzonder = behouden.

Vervolgens zijn er een behoorlijk aantal bomen gemarkeerd met rode stippen, geel/groene stippen, oranje strepen en letters....

Lees meer: Stippen en strepen

De komende zomer en in het najaar zullen er veel werkzaamheden in het bos uitgevoerd worden. De voorbereidingen daarvoor zijn in volle gang. Op dit moment ligt de nadruk op de rondjes met de 'bomengroep' ^1, 2 om te bepalen welke bomen geveld of gesnoeid moeten worden zodat de aannemers die werkzaamheden in kunnen plannen. Later dit voorjaar worden ook de herstelwerkzaamheden aan lanen, paden en bruggetjes voorbereid. Veel van het werk kan pas na het broedseizoen uitgevoerd worden. Aannemer Noest heeft echter aangeboden om nog voor 15 maart het vellen van de grotere bomen rond het Vagevuur uit te voeren. Alle bomen (vooral berken, lijsterbes, elzen en andere opschot) waar het om gaat zijn in overleg met de Bosgroep en de 'Bomengroep' geblest met een duidelijke oranje ring. De eiken blijven overal staan, op een paar na die vanuit de boomveiligheidscontrole als risicovol naar boven gekomen zijn. Helaas zal dit werk onvermijdelijk tot overlast leiden. Tijdens de werkzaamheden zal het gebied rond het Vagevuur tijdelijk minder goed toegankelijk zijn. We vragen iedereen om de nodige afstand tot de werkzaamheden te bewaren en om honden aan te lijnen.

Afgelopen week zijn de randen van de Hertenweide gemaaid met een klepelmaaier. Deze maait het gras door een ronddraaiende wals met daaraan bevestigt klepels. De klepelmaaier kon de hoge grasranden met daarin allerlei takken en oneffenheden (pitrus pollen) uitstekend maaien. Het maaien in deze tijd van het jaar is overigens een uitzondering. Het is al jaren geleden dat de randen van de weide gemaaid zijn en nu kon er van de bevroren ondergrond geprofiteerd worden... Normaal gesproken zullen de randen van de weide één keer per jaar gemaaid en afgehaald (gehooid) worden in september om de grond te verschralen en naar meer bloemen- en kruidenrijke weide om te vormen. De eerste jaren, zolang er nog vrij veel voeding in de grond zit, kan er extra gehooid worden na 21 juni.